नमस्कार, मित्रांनो तुम्ही कसे आहात? मला माहीत आहे तुम्ही ठिक आहात तर आपण नागपंचमी माहिती जाणून घेणारच आहोत त्या आधी तुम्हाला व तुमच्या नातेवाईकांना माझ्याकडून नागपंचमीच्या हार्दिक शुभेच्छा!
नागपंचमी
श्रावण महिन्यातील पहिला
महत्वाचा सण म्हणजे नागपंचमी..
कालिया नागाचा पराभव करून,
यमुना नदीच्या पात्रातून,
भगवान श्रीकृष्ण सुरक्षित वर आले..
तो दिवस म्हणजे, श्रावण शुद्ध पंचमी
नागपंचमी..!
श्रावन महिन्यातील शुक्ल पक्ष पंचमी ही नागपंचमी म्हणून पाळली जाते. सामान्यतः नागपंचमीचा दिवस हरियाली तीजच्या दोन दिवसांनी येतो. सध्या नागपंचमी इंग्रजी कॅलेंडरमध्ये जुलै आणि ऑगस्ट महिन्यात येते. या दिवशी महिला नाग देवतेची पूजा करतात आणि नागांना दूध देतात. स्त्रिया देखील त्यांच्या भावांच्या आणि कुटुंबाच्या आरोग्यासाठी प्रार्थना करतात.
नागपंचमी ही नाग देवतांची पारंपारिक पूजा आहे जी संपूर्ण भारतभर हिंदूंनी पाळली जाते. हिंदू कॅलेंडरमध्ये, काही दिवस नाग देवांची पूजा करण्यासाठी महत्त्वपूर्ण मानले जातात आणि विशेषत: श्रावण महिन्यात पंचमी तिथी नाग देवांची पूजा करण्यासाठी अत्यंत शुभ मानली जाते. नागपंचमी हा त्या महत्त्वाच्या दिवसांपैकी एक आहे आणि तो श्रावण महिन्यातील शुक्ल पक्ष पंचमीला साजरा केला जातो.
असे मानले जाते की नागांना अर्पण केलेली कोणतीही पूजा नाग देवांपर्यंत पोहोचते. म्हणून हिंदू धर्मात पूजनीय आणि पूजनीय असलेल्या नाग देवांचे प्रतिनिधी म्हणून लोक त्या दिवशी जिवंत सापांची पूजा करतात. अनेक नाग देव असले तरी नागपंचमी पूजेदरम्यान खालील बारा देवांची पूजा केली जाते –
अनंता
वासुकी
शेषा
पद्मा
कंबाला
कर्कोटक
अश्वतारा
धृतराष्ट्र
शंखपाल
कालिया
तक्षक
पिंगळा
नाग पंचमी पूजा मंत्र :-
सर्वे नागाः प्रीयन्तां मे येचित् पृथ्वीतले ।
ये चलिमरीचिस्था येऽन्तरे दिवि संस्थिताः ॥
ये नदीशु महानागा ये सरस्वतिगामिनः ।
येच वापीतडगेषु तेषु सर्वेषु वै नम:॥
मंत्र भाषांतर – :
या जगात राहणारे साप, आकाश, स्वर्ग, सूर्यकिरण, तलाव, विहिरी, तलाव इ. आम्हांला आशीर्वाद देवोत आणि आम्ही सर्व त्यांना नमस्कार करू शकतो.
पूजा मंत्र :-
अनन्तं वासुकिं शेषं पद्मनाभंच कम्बलम्।
शङ्ख पालं धृतराष्ट्रं तक्षकं कालिं तथा ॥
एतानि नवनामानि नागानां च महात्मनाम् ।
सायंकाले पठेन्नित्यं प्रातःकाले ।
तस्य विषभ यं नास्ति सर्वत्र विजयी भवेत्॥
मंत्र भाषांतर -:
अनंत, वासुकी, शेष, पद्मनाभ, कंबला, शंखपाल, धृतराष्ट्र, तक्षक आणि कालिया अशी नऊ नाग देवतांची नावे आहेत. दररोज सकाळी नियमितपणे जप केल्यास, सर्व वाईटांपासून तुमचे रक्षण होईल आणि तुम्हाला जीवनात विजय मिळेल.
नाग चतुर्थी :-
काही लोक नागपंचमीच्या एक दिवस आधी उपवास करतात आणि नागपंचमीच्या आधीच्या दिवसाला नाग चतुर्थी किंवा नागुल चवथी म्हणून ओळखतात. आंध्र प्रदेशात नाग चतुर्थी किंवा नागुल चवथी दिवाळीनंतर साजरी केली जाते आणि तामिळनाडूमध्ये सूरा संहारमच्या सहा दिवसांच्या उत्सवासोबत एकरूप होतो.
नागपंचमी गुजरात :-
गुजरातमध्ये नागपंचमी इतर राज्यांपेक्षा १५ दिवस उशिरा साजरी केली जाते. गुजरातमध्ये अमावस्या ते अमावस्या चंद्र कॅलेंडरनुसार, नागपंचमी श्रावण महिन्याच्या कृष्ण पक्ष पंचमीमध्ये येते. नागपंचमी गुजरातमध्ये नागपंचम म्हणून ओळखली जाते आणि सामान्यतः कृष्ण जन्माष्टमी सणाच्या तीन दिवस आधी पाळली जाते.
गुजरातमधील बोल चोथ किंवा बोल चोथ :-
गुजरातमध्ये नागपंचमच्या एक दिवस आधी बोला चोथ साजरा केला जातो. बोला चोथला बाहुला चौथ म्हणूनही ओळखले जाते आणि नागपंचमच्या एक दिवस आधी येते. बोल चोथच्या दिवशी गुरांची विशेषत: गायींची पूजा केली जाते.
गुजरातमधील नागपंचमी जेवण :-
काल रात्री, मला काहीतरी सोपे आणि झटपट बनवायचे होते आणि मला फ्रिजमध्ये राजगिऱ्याच्या पानांचा गुच्छ सापडला. त्यामुळे राजगिऱ्याची पाने आणि काही कढी घालून खिचडी बनवली. गुजरातमध्ये आपण या मिश्रणाला खिचडी, भजी आणि कढी म्हणतो आणि नागपंचमीला दुपारच्या जेवणासाठी आणि उर्वरित दिवस उपवासासाठी पीपीएल खातात.
“मित्रांनो” तुम्हांला नागपंचमी विषयावर माहिती कळाली असेलच! तर माहिती तुमच्या जवळ ठेवू नका तर तुमच्या मित्रांना जेवढे जास्तीत जास्त शेयर करता येईल तेवढे शेयर करा आणि माहिती जाणून घेतल्या बद्दल मी तुमचा ऋणी आहे.
आभारी आहोत!!
तुमचाचं!
कुमार पाटील.
श्री क्षेत्र बाळूमामा मंदिर आदमापूर
What is kinematic chain? & Double slider mechanism types
